Zasady opodatkowania podatkiem VAT transportu ładunków

Podstawowe zasady

Co do zasady podatek od towarów i usług jest podatkiem związanym z określonym terytorium, czyli polskie państwo ma prawo poboru podatku VAT od tych transakcji, które mają miejsce na terytorium Polski, a nie ma prawa do poboru podatku VAT od transakcji, które odbywają się poza jej terytorium.

Ze względu na to, że ustalenie miejsca, gdzie dana transakcja się odbywa bardzo często jest utrudnione lub budzi wiele wątpliwości, w podatku VAT są określone reguły, które wskazują, gdzie powinien być rozpoznany. Trzeba podkreślić, że miejsce opodatkowania VAT danej transakcji jest często inne niż miejsce, które na zdrowy rozum wydaje się oczywiste jako miejsce wykonywania tej transakcji. Z tego powodu należy zawsze opierać się na przepisach vatowskich, ustalając miejsce opodatkowania podatkiem VAT danej czynności, a nie opierać się na zdrowym rozsądku.

W art. 28f ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. z 2018 r., poz. 2174 ze zm. – zwaną dalej w skrócie „ustawa VAT”) zamieszczono reguły wskazujące miejsce świadczenia usług transportowych dla celów podatku VAT.

Generalnie można wyróżnić dwie wiodące zasady.

1. Usługi transportu pasażerów (osób)

   Miejscem świadczenia usług transportu pasażerów jest miejsce, gdzie odbywa się transport, z uwzględnieniem pokonanych odległości.

   Zasada ta ma zastosowanie zawsze – niezależnie od tego, kto jest nabywcą usługi – przedsiębiorca (czyli podatnik) czy też konsument (osoba niebędąca podatnikiem).

   Ze względu na to, że stosowanie tej zasady przysparza wielu problemów (na przykład konieczność rejestracji w każdym z państw unijnych, przez które przebiega trasa), zostały wprowadzone ułatwienia dla międzynarodowych autobusowych przewozów okazjonalnych osób autobusami zarejestrowanymi w UE (art. 134a–134c ustawy VAT) oraz dla okazjonalnego przewozu osób autobusami spoza UE (§ 3 ust. 1 pkt 15 Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 grudnia 2013 r. w sprawie zwolnień od podatku od towarów i usług oraz warunków stosowania tych zwolnień, Dz.U. z 2018 r., poz. 701 ze zm.).

2. Usługi transportu towarów

   Przy usługach transportu towarów zasady ustalania miejsca ich świadczenia będą różne zależnie od tego, kto jest nabywcą usługi – podatnik czy konsument.

   • usługi transportu towarów wykonywane na rzecz podatnika, czyli podmiotu, który wykonuje samodzielnie działalność gospodarczą

   Miejsce opodatkowania znajduje się w państwie, w którym siedzibę/miejsce zamieszkania ma nabywca. Przyjmuje się, że nabywca z Unii Europejskiej, który poda swój numer wewnątrzwspólnotowy VAT, jest podatnikiem.

   Są dwa wyjątki od powyższej zasady:

   1. Transport w całości poza terytorium UE.

      Miejscem świadczenia usług transportu towarów wykonywanych w całości poza terytorium Unii Europejskiej na rzecz polskiego podatnika VAT jest terytorium znajdujące się poza terytorium Unii Europejskiej, co oznacza brak opodatkowania VAT w Polsce.

   2. Transport w całości w Polsce.

   Miejscem świadczenia usług transportu towarów wykonywanego w całości w Polsce na rzecz podatnika z państwa trzeciego jest Polska.

   • usługi transportu towarów wykonywane na rzecz podmiotu niebędącego podatnikiem
     • Miejscem świadczenia usług transportu towarów jest miejsce, w którym odbywa się transport, z uwzględnieniem pokonanych odległości.
     • Miejscem świadczenia usług transportu towarów, którego rozpoczęcie i zakończenie ma miejsce na terytorium dwóch różnych państw Unii Europejskiej, jest miejsce, gdzie transport towarów się rozpoczyna.

   Po ustaleniu miejsca świadczenia usług transportowych możemy się zastanawiać nad właściwą dla tych usług stawką VAT.

   Gdy już zostaną ustalone miejsce świadczenia oraz stawka właściwa dla usług transportowych, należy zastanowić się nad prawidłowym udokumentowaniem wykonanej usługi – przy czym nie chodzi tylko o prawidłowe wystawienie faktury, ale o dokumenty, które będą poświadczały wykonanie usługi oraz wykażą jej realizację.