Rachunkowość kreatywna – wpływ na rzetelność sprawozdań finansowych

Kreatywna rachunkowość to wykorzystanie swobody wyboru w tworzeniu sprawozdań finansowych. Może dotyczyć kreatywności, manipulowania wskaźnikami, ukrywania ryzyka i osiągania premii, należy odróżnić ją jednak od rachunkowości agresywnej i oszukańczej, które mają negatywne skutki i są niezgodne z prawem.

Kreatywna rachunkowość to takie wykorzystanie zakresu wolności osób, które sporządzają sprawozdanie, który wynika z braku odpowiednich wzorców, standardów, reguł i procedur, będących podstawą przy podejmowaniu decyzji dotyczących procesu tworzenia informacji prezentowanych w sprawozdaniach finansowych przedsiębiorstw, a mianowicie dokonania wyboru w przypadkach, w których jest możliwość uznawania, wyceny, ujawniania i prezentacji informacji.

Rachunkowość agresywna wykorzystuje prawa wyboru polityki rachunkowości, których swoboda nie jest w żaden sposób ograniczona, w sposób prowadzący do manipulacji danymi finansowymi oraz mający na celu wprowadzenie w błąd odbiorców informacji zawartych w zniekształconym sprawozdaniu finansowym.

Rachunkowość oszukańcza oznacza natomiast celowe oszustwo księgowe, tj. działanie niezgodne z prawem, obejmujące manipulacje danymi finansowymi, mające na celu osiągnięcie pewnych korzyści.

W jakim celu stosowana jest rachunkowość kreatywna:

• zwiększanie zysku lub zmniejszanie strat,
• manipulowanie wskaźnikami, które są używane podczas analizy finansowej,
• poprawa wizerunku firmy – przekonanie innych o swojej wiarygodności (np. partnerów handlowych, pożyczkodawców, kredytodawców),
• ukrywanie słabej kondycji finansowej,
• sterowanie osiągnięciami menedżerów w przypadkach otrzymywania premii za wyniki,
• unikanie negatywnych skutków, które mogą wyniknąć z przeprowadzonej bezpośrednio lub pośrednio kontroli przez akcjonariuszy,
• umożliwienie uzyskania kapitału, który w innym sposób byłby niedostępny.

Poziomy rachunkowości kreatywnej

W zależności od stopnia ingerencji w wierny i rzetelny obraz jednostki w sprawozdaniu finansowym oraz poziomu niezgodności przekazywanego obrazu sytuacji finansowej można podzielić rachunkowość kreatywną na cztery poziomy/ płaszczyzny:

1. rachunkowość kreatywna jako twórcze narzędzie umożliwiające dobór takich rozwiązań oraz metod wyliczeń, których zastosowanie ukazuje najwierniejszy obraz jednostki,
2. rachunkowość kreatywna wykorzystująca swobodę zasad rachunkowości do kreowania oczekiwanych wartości,
3. rachunkowość kreatywna wykorzystująca nadinterpretację przepisów prawa, naginanie oraz łamanie zasad rachunkowości,
4. manipulowanie wynikiem finansowym i łamanie zasad rachunkowości oraz prawa w celu modelowania wartości wykazanych w sprawozdaniu.

Dwie pierwsze płaszczyzny można nazwać kreatywnym wykorzystaniem przepisów prawa i interpretacji, natomiast w przypadku trzeciej oraz czwartej płaszczyzny dochodzi do nadinterpretacji – która ma przynieść zarządzającym jednostką dodatkowe korzyści. Płaszczyznę trzecią oraz czwartą można nazwać działaniami w zakresie rachunkowości agresywnej – tego typu działania są już wykorzystaniem swobody do własnych korzyści poprzez świadome oszustwa księgowe.

Przykłady rachunkowości kreatywnej

Rachunkowość kreatywna jest stosowana w celu takiego ukształtowania danych finansowych w sprawozdaniu finansowym , żeby odbiorca sprawozdania odczytał je tak, jak oczekuje tego sporządzający sprawozdanie finansowe. Informacja, którą otrzymuje odbiorca, czytając sprawozdanie finansowe, ma wywołać obraz korzystniejszy niż stan faktyczny lub obraz gorszy.

Odbiorcami sprawozdań finansowych są: inwestorzy, udziałowcy, banki, wierzyciele, dostawcy, pracownicy, klienci.

W celu projekcji oczekiwanego obrazu przedsiębiorstwa stosowane są określone rodzaje manipulacji w sprawozdaniach finansowych polegające na zniekształcaniu sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. Manipulacje mogą być skutkiem wykorzystania swobody w wyborze rozwiązań stosowanych przez jednostkę, jaką pozostawia ustawa o rachunkowości, jak również być wynikiem oszustwa. Ustalając zasady (politykę) rachunkowości, trzeba pamiętać, że wybrane rozwiązania mają na celu jasne i rzetelne przedstawienie sytuacji ekonomicznej jednostki.

Obszary rachunkowości kreatywnej: Bilans, rachunek zysków i strat.